Yaratıcı Drama Perspektifinden Bir İnceleme

Roland Topor Kimdir?

Fransız yazar, çizer, ressam ve oyun yazarı olan Roland Topor (1938-1997), sürrealist ve grotesk eserleriyle de tanınmaktadır. Topor edebiyat, sanat ve tiyatro alanında özgün bir dil oluşturmuştur. Kara mizah ve absürd unsurlarla kendi tarzını harmanlayan sanatçı, eserlerinde toplumsal yapıları, bireyin iç çatışmalarını ve insan psikolojisini irdeleyen derinlikli anlatılar sunmuştur.

Joko’nun Doğum Günü

Roland Topor’un en bilinen eserlerinden biri olan 'Joko’nun Doğum Günü', bireyin sistem tarafından nasıl baskılandığını ve toplumun katı düzenleri içinde nasıl ezildiğini anlatmaktadır. Ana karakter Joko, izleyiciye yaşadığı şehirde üst sınıftan insanları sırtında taşıması gereken bir hamal olarak gösterilir. Zamanla, bu yük taşıma eylemi sıradanlaşmaya başlar. Bu sebeple Joko kendisini ağır bir sistemin parçası olarak bulur. Bu bağlamda, oyun, toplumsal düzenin birey üzerindeki etkilerini ve insanın kendini bu düzen içinde nasıl konumlandırdığını irdeleyen çarpıcı bir yapıya sahiptir.

Hamal Mısınız, Yük Mü?

Toplumun birey üzerindeki baskıları, insanın pasifleşmesi ve güç dengeleri, tarih boyunca ele alınmıştır. Birey, bazen taşınan, bazen taşıyan konumdadır. Kimi zaman farkında olmadan bir sistemin yükünü taşırken, kimi zaman da başkalarının yükü olabilir. Birey toplumdaki güç dinamiklerini ve tahakküm ilişkilerini sorgularken yabancılaşabilir.

Bu anlamda yaratıcı drama yöntemi, bu gibi derinlikli konuları ele almak ve bireylerin iç görü kazanmasını sağlamak için farklı anlatılar ve güçlü benzetmeler sunan etkili bir araçtır. 

Toplumsal Roller ve Yük Kavramı

Toplum içindeki herkes belli rollere ve sorumluluklara sahiptir. Roller, bireyin kimliğini inşa sürecinde önemli bir yer tutar. Ancak zamanla bazı roller bireyin üzerine fazlasıyla yük bindirir. Onu kendi özgürlüğünden uzaklaştırabilir. Karar verme yetisini kaybeden birey, bir sistemin parçası olarak hareket eder. Farkında olmadan başkalarının yükünü taşır hale gelir. Baskı altında yaşanılan dönüşüm, toplumsal rollerin nasıl içselleştirildiğini ve bireyin nasıl pasif hale geldiğini gösteren bir örnek olarak karşımıza çıkar.

Oyun ve canlandırma süreçleri katılımcıların bu tür kavramları deneyimleyerek keşfetmelerine olanak tanır. Çalışmalar bireylerin toplumda üstlendikleri roller üzerine düşünmelerini sağlayarak kişisel farkındalıklarını artırır ve bireyin kendi konumunu sorgulamasına olanak tanır.

İktidar ve Boyun Eğme Dinamikleri

Toplumda bireyin hareket alanını belirleyen temel unsurlardan biri de güç ilişkileridir. Bazı bireyler, sistem içinde güçlü bir konuma sahiptir. Bazı bireyler de bu gücün etkisi altında kalarak edilgenleşir. “Joko’nun Doğum Günü” bu güç ilişkilerini metaforik bir anlatımla bizlere sunar.

Drama çalışmaları sırasında, bireyler belirli figürleri canlandırır. Bu figürlerin kimi otorite olurken kimi de otoritenin gölgesinde kalan karakterler olabilmektedir. Böylelikle katılımcılar güç dinamiklerinin nasıl işlediğini deneyimleyebilirler. Bir liderin karar mekanizmalarını, bir çalışan ya da bir mahkûmun hissettiği baskıyı gözlemlemek, bireylere sistem içindeki konumlarını sorgulama fırsatı verir.

Özgürlük ve Bireysel Farkındalık

Bir sistemin içinde yaşarken, o sistemin kurallarına uymak gerekmektedir. Ancak, bireyin hissettiği özgürlük katsayısı, o kuralların ne kadar içselleştirildiğiyle doğrudan ilişkilidir. Joko’nun yaşadığı süreç bizlere, bireyin fark edilmeden özgürlüğünü nasıl kaybedebileceğinin gerçekliğini gösterir. 

Drama sürecinde yapılan doğaçlamalarla, birey kendi sınırlarını keşfederken sistemin getirdiği kısıtlamalarla yüzleşir. Aynı zamanda bu tür konular üzerinde düşünürken özgürlük tanımından kaçırdıklarını deneyimleme şansı yakalar. Birey, farklı rolleri üstlenirken aslında hangi noktada kendi özgürlüğünden ödün verdiğini ya da nasıl başkalarının özgürlüğünü kısıtlayan bir konuma geldiğini fark edebilir.

Yük Olmak ve Yük Taşımak

Toplumsal düzen içinde bireyler bazen yük taşıyan bir figür, bazen de taşınan bir yük haline gelebilir. Sorumluluk almak, başkaları için fedakârlık yapmak gibi olumlu anlamlar içerebilirken taşınan bir yük, aynı zamanda bireyin kendini tükenmiş hissetmesine yol açabilen bir zorunluluğa da dönüşebilir. Bireyin bir sisteme yük olması ise onun sistem içinde daha az değer görmesine veya dışlanmasına neden olabilir.

Drama çalışmaları, bireylere bu iki konumu da deneyimleme fırsatı verir. Taşınan yük ya da taşıyan olma hissi dramatik etkinlikler aracılığıyla yaşatılır. Bireye toplumsal konumu sorgulatılırken yeni farkındalıklar kazandırılır.